نام آزمایش:تشخیص افزایش های تکرارهای سه نوکلئوتیدی CAG در بیمارای دارای آتاکسی حرکتی
نمونه مورد نیاز:5cc خون وریدی
مدراک مورد نیاز:کلیه آزمایشات مربوطه و دفترچه درمانی
نحوه نمونه گیری:مراجعه حضوری و دریافت 5cc از خون وریدی فرد
شرح از تست:آتاکسی اسپینوسربلار (تیپ‌های 1، 2، 3، 6 و 7)
آتاکسی Ataxia)) از نظر لغوی به معنای ناهماهنگی یا زمختی حرکت است که در اثر اختلال عملکرد عصبی در هماهنگی حرکات به وجود آمده باشد. شخص مبتلا دچار مشکلاتی مانند عدم تعادل در راه رفتن ،اختلال در حرکات چشمی، اشکال در تکلم می‌شود. آتاکسی بعلت اختلال در عملکرد مخچه و يا راههای ارتباطی آن ايجاد می‌شود. علایم بیماری با تاخیر و بعد از تولد بروز می یابند.
آتاکسی را به دو نوع اکتسابی و ارثی تقسیم بندی می‌کنند. علت ايجاد آتاکسی اکتسابی متعدد بوده و شامل مسموميتها، اختلالات متابوليک، اتوايمون، پارانئوپلاسم‌ها می باشد. انواع مختلفی از آتاکسی‌های ارثی وجود دارند، رشد آرام و پیشرونده ویژگی بارز این آتاکسی‌ها است. از میان انواع ارثی آتاکسی‌ها آتاکسی فردریش، آتاکسی با کمبود ویتامین E، آتاکسی تلانژکتازیا و انواع مختلف آتاکسی نخاعی مخچه‌ای (SCA- Spinocerebellar ) را می‌توان نام برد. تاکنون بيش از 25 ژن اتوزوم غالب و حدود 10 ژن اتوزوم مغلوب کشف شده است.

آتاکسی‌های نخاعی – مخچه‌ای (SCA)
از ویژگی بارز انواع مختلف آتاکسی‌های نخاعی مخچه‌ای، ناهماهنگی در راه رفتن، اشکال در تکلم ، اختلالات حرکات چشم و دست می باشد که در طول یک دوره چند ساله به تدریج بیشتر می‌شود. اکثریت این آتاکسی‌ها توارث اتوزومال غالب دارند. بدین معنی که فرزندان افراد بیمار به احتمال 50% به این بیماری مبتلا خواهند شد و در بیشتر مواقع سن بروز علائم اولیه بیماری بالای 18 سال است.
با توجه به اینکه علائم این آتاکسی‌ها مشابه یکدیگر است انجام آزمایش ژنتیکی می‌تواند در تشخیص این بیماری‌ها بسیار کمک کننده باشد. تغییر ژنی در بسیاری از انواع آتاکسی های نخاعی بسط تکرارهای سه گانه نوکلئوتیدی است. به عنوان مثال در انواع 1, 2, 3, 6, 7, 17 آتاکسی نخاعی مخچه‌ای توالی CAG در داخل ژن بیش از حد معمول تکرار شده است. در این حالت ژن عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهد و به همین دلیل علائم بیماری بروز می‌کند.
پدیده شایعی که در مورد اکثر انواع SCA مشاهده می‌شود anticipation است. به عبارت دیگر بیماری در یک کودک‌ در سن پایین تر و با شدت بیشتر نسبت به پدر یا مادرش بروز می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد تغییر اندازه توالی‌های تکرار شده عامل این پدیده است و تعداد این تکرارها در فرزندان بیشتر از پدر و مادر است.
پدیده دیگری که در مورد این بیماری اهمیت دارد میزان نفوذ است. میزان نفوذ را درصدی از افراد که با داشتن ژن جهش یافته علائم بیماری را نشان می‌دهند تعریف می‌کنند. در مورد بیماری SCA درصد نفوذ بالاست اما افرادی هم دیده شده‌اند که با داشتن ژن بسط یافته حاوی تکرارهای بیش از حد نرمال هرگز علائم بیماری را نشان نمی‌دهند.
از میان حدود 25 نوع آتاکسی نخاعی – مخچه‌ای بررسی ژنتیکی 5 نوع آن در این مرکز انجام می‌گیرد.

آتاکسی نخاعی – مخچه‌ای نوع یک (Spinocerebellar Ataxia Type 1, SCA1):
این نوع از بیماری ناشی از گسترش تکرار تری نوکلئوتیدی CAG در ژن ATXN1 است. در افراد نرمال تعداد این تکرار بین 6 تا 38 است اما در افراد مبتلا این تکرارها گسترش یافته و به 39 تا 80 تکرار می رسد. البته تکرارهای بین 36 تا 38 را می¬توان به عنوان پیش موتاسیون در نظر گرفت. افراد حاوی این تکرار خود طبیعی هستند اما ممکن است گامت حاوی تکرارهای بسط یافته تولید کنند و فرزندان بیمار داشته باشند (anticipation). بیماری معمولا در دهه سوم زندگی بروز می¬کند اما مواردی از بروز بیماری در کودکی نیز گزارش شده است. امید به زندگی بعد از آشکار شدن علائم بیماری بین 10 تا 30 سال است. در کودکان مبتلا پیشرفت بیماری سریعتر است. تشخیص مبتلایان با انجام آزمایش PCR شناسایی کننده تکرارهای نوکلئوتیدی در ژن ATXN1 انجام می‌شود.

آتاکسی نخاعی – مخچه‌ای نوع دو ( Spinocerebellar Ataxia Type 2, SCA2):
این نوع بیماری معمولاً در دهه چهارم زندگی بروز می کند و طول دوره بیماری 10 تا 15 سال است. بیماری به دلیل بسط تکرارهای نوکلوتیدی CAG در ژن ATXN2 رخ می دهد. در افراد بیمار تعداد این تکرار بیشتر از 32 و در افراد نرمال کمتر از 31 است. تعدادی افراد نیز حامل الل حد واسط هستند. گزارشی از تعداد تکرار در این افراد منتشر نشده است، همچنین این افراد علائم بالینی ندارند اما امکان دارد توالی CAG در طی گامت زایی بسط یابد و فرزند بیمار متولد شود. برای تشخیص بیماری آزمایش PCR با پرایمرهای اختصاصی برای ژن ATXNN2 انجام می شود. این پرایمر الل نرمال با تکرار های حدود 16 تا 30 و الل موتان با تکرارهای بین 36 تا 52 را شناسایی می کند.

آتاکسی نخاعی – مخچه‌ای نوع سه ( Spinocerebellar Ataxia Type 3, SCA3):
آتاکسی نخاعی- مخچه ای نوع 3 به نام بیماری Machado-Joseph disease (MJD) نیز خوانده می شود. بیماری با آتاکسی پیشرونده مخچهای و طیف گسترده ای از یافته‌های بالینی از جمله سندرم dystonic-rigid، سندرم پارکینسونین و یا مجموعه‌ای از سندرم دیستونیا و نوروپاتی محیطی همراه است. بسط تکرار نوکلئوتیدی CAG در ژن ATXN3 باعث بروز این بیماری می شود. تکرارهای کمتر از 44، نرمال در نظر گرفته می-شوند.به طور کلی 5/93 درصد افراد 31 تکرار دارند. تعدادی از الل ها که تعداد تکرار در آنها هنوز مشخص نشده است نیز به عنوان الل نرمال قابل جهش یافتن ( intermediate allele ) معرفی می شوند. این الل ها هنگام گامت زایی ناپایدار هستند. اما تکرارهای تری نوکلئوتید 45 تا 51 ، به عنوان الل موتان با قدرت نفوذ کم در نظر گرفته می شود، افراد حامل این الل ممکن است در طول زندگی خود هیچ علامتی از بیماری را نشان ندهند و یا بیمار شوند. تعداد تکرارها در الل های غیر طبیعی با نفوذ کامل 52 تا 86 است. در این آزمایشگاه الل نرمال با تکرارهای بین 14 تا 40 و الل موتان با تکرارهای 60 تا 85 با حساسیت تشخیصی 100% شناسایی می شود.


آتاکسی نخاعی – مخچه‌ای نوع شش ( Spinocerebellar Ataxia Type 6, SCA6):
میانگین سن بروز نوع ششم 43 تا 52 سالگی است. علائم اولیه شامل عدم تعادل و تلو تلو خوردن ، اختلال در تکلم و نیستاگموس است عدم تعادل در راه رفتن در 90 و اختلال در تکلم در 10 درصد بیماران دیده می شود. CACNA1A تنها ژنی است که در ارتباط با این بیماری شناسایی شده است. این اختلال به دلیل بسط تری نوکلوئید CAG در این ژن رخ می دهد. الل های با تعداد تکرار کمتر از 18 نرمال در نظر گرفته می شوند. الل های با 19 تکرار نیز حد واسط هستند، در افراد حامل این الل امکان بسط میوزی تکرار وجود دارد. در الل با نفوذ کامل تعداد تکرارها بین 20 تا 33 است و حاملان علائم بیماری را در طول دوره زندگی خود تجربه می کنند. شناسایی این بیماری در آزمایشگاه با روش PCR بررسی کننده توالی‌های با حساسیت تشخیصی 99% انجام می شود. در این آزمایش الل نرمال با تکرارهای 5 تا 20 و الل موتان با تکرارهای 7 تا 19 شناسایی می شود.

آتاکسی نخاعی – مخچه‌ای نوع هفت ( Spinocerebellar Ataxia Type 7, SCA7):
علائم SCA7 در سنین پایین و حتی شیر خوارگی ظاهر می شود. علاوه بر مشکل عدم تعادل پیشرونده و اختلال تکلم و بلع دردناک ، دیستروفی شبکیه با از دست دادن بینایی مرکزی پیشرونده و در نتیجه کوری در بزرگسالان مبتلا دیده می شود. ارتباط ژن ATXN7 و بیماری SCA7 مشخص شده است. بسط تکرارهای تری نوکلئویدی CAG در این ژن باعث بروز علائم بیماری می شود. افراد بیمار حامل الل هایی با بیش از 36 تکرار هستند. الل های با تکرار کمتر از 19 نرمال هستند. البته در 75 درصد موارد تعداد تکرار 10تا است. 28 تا 33 بار تکرار تری نوکلئوتید CAG به عنوان الل نرمال قابل موتاسیون یافتن در نظر گرفته می شود. این افراد فنوتیپ بیماری را نشان نمی دهند اما می توانند فرزندان بیمار داشته باشند و این امر ناشی از بسط تکرارها در طی میوز است. تکرار بین 34 تا 36 نیز الل با نفوذ کم است که با سن بروز بالاتر و علائم خفیف تر مشخص می‌شوند. تشخیص بیماری در آزمایشگاه با انجام آزمایش PCR شناسایی کننده تکرارهای نوکلوتیدی برای ژن ATXN7 انجام می گیرد. در این آزمایش الل نرمال با تعداد تکرار 7 تا و الل موتان با تکرار 37 تا 220 شناسایی می شود.
زمان جوابدهی:یک ماه پس از نمونه گیری