بتا تالاسمی

مدارک مورد نیاز جهت مراجعین مرحله ی اول و دوم تشخیص پیش از تولد تالاسمی

نام آزمایش:تشخیص مولکولی ناقلین، قبل از تولد بتا تالاسمی
نمونه مورد نیاز:5cc خون وریدی
مدراک مورد نیاز:کلیه آزمایشات مربوطه و دفترچه درمانی
نحوه نمونه گیری:مراجعه حضوری و دریافت 5cc از خون وریدی فرد
شرح از تست:تالاسمى بتا

انتقال اکسیژن در خون توسط گلبولهای قرمز و پروتئینی به نام هموگلوبین انجام می‌گیرد . این پروتئین از دو زنجیره آلفا و دو زنجیره بتا تشکیل شده است. کمبود هر کدام از این زنجیره‌ها که در اثر نقصان عملکرد ژنهای تولید کننده آنها بروز می‌کند باعث بروز بیماری کم خونی ژنتیکی موسوم به تالاسمی می‌شود.

تالاسمی بتا در اثر نقص در تولید زنجیره بتا ایجاد می­شود. وراثت این بیماری به صورت اتوزومال مغلوب است و در نتیجه والدین ناقل به احتمال 25 درصد ممکن است صاحب فرزند بیمار شوند. تشخیص پیش از تولد تالاسمی بتا در دو مرحله تشخیص ناقلین (مرحله اول) و تشخیص پیش از تولد (مرحله دوم ) انجام می­گیرد.

کلاستر ژنی بتا تالاسمی روی کروموزم 11 قرار دارد. در این کلاستر علاوه بر ژن بتا گلبولین ژن‌های دلتا (δ)، گاما (Gγ, Aγ) و اپسیلون (ε) نیز قرار دارد. این ژن‌ها در مراحل مختلف جنینی بروز می‌یابند. ژن بتا در بزرگسالان بروز می‌کند. افراد نرمال دو نسخه از ژن بتا دارند (β/β).  شدت بیماری بستگی به نوع جهش افراد دارد. بعضی از جهش‌های ژن بتا  مثل حذف‌های ژنی باعث می‌شود تولید این پروتئین به طور کامل از بین برود (β0) و برخی جهش‌ها مانند جابه‌جایی هایی که در نواحی تنظیمی ژن اتفاق می‌افتد منجر به کاهش میزان تولید این پروتئین می‌شوند (β+). افراد ناقل (Minor) که مبتلایان به خصیصه بتا تالاسمی نامیده می‌شوند (Triat) به دو صورت β/β0 وβ/β+  دیده می شوند. بیماران دارای ژنوتیپ β+/β+ فنوتیپ حد واسط نشان می‌دهند. این افراد معمولاً زندگی نرمال دارند اما بسته به شدت کم خونی در مواردی چون بیماری و یا بارداری نیازمند دریافت خون می‌شوند. افراد ماژور β0 /β0  و β0 /β+ کم خونی شدید دارند . گلبول‌های قرمز این افراد ناکارآمد هستند. تولید خون در مغز استخوان های این افراد شدت می‌یابد که این امر در دراز مدت باعث تغییر شکل استخوان‌ها به ویژه استخوان‌های پهن می‌شود. همچنین این بیماران نیاز به دریافت خون دارند که بیماران را با عوارضی چون افزایش میزان آهن رو‌به‌رو می‌کند. به دلیل کم خونی و بالا رفتن آهن بدن نارسایی قلبی و آریتمی (ناهماهنگی ضربان قلب) نیز ایجاد می شود. پوست زرد رنگ، تغییرات در کبد، طحال و مثانه دیده می‌شود.

Beta 348945

تشخیص این بیماری به دو روش مستقیم (تعیین موتاسیون) و روش غیر مستقیم   (مطالعه پیوستگی ژنی) انجام می­گیرد. پیش از انجام آزمایش ژنتیکی دقیقاً باید مشخص شود که هر دو نفر زوجین قطعاً ناقل بتا تالاسمی باشند. بنابراین آزمايشات CBC و الکتروفورز هموگلوبين انجام می­گیرد و ميزان HbA2، HbF و سایر واريانت­ها (در صورت وجود) مورد بررسى قرار می­گيرد (MCV<80 fl, MCH<27 pg, HbA2≥3.5). پس از بررسى دقيق نتايج آزمايشات خون نوع آزمايشات مولکولى مشخص مى­شود.
براى تشخيص قبل از تولد انجام توأم آزمايش­های تعيين موتاسيون ARMS (روش مستقيم ) و مطالعه پيوستگى ژنى RFLP ( روش غير مستقيم ) ضرورى است.
در روش مستقیم براى تعيين موتاسيون در ژن بتا گلوبين جهش­های شايع کشور براى زوجين يا فرزند مبتلاى آنها به روش ARMS-PCR مورد بررسى قرار می­گيرد. از جمله جهش‌های  شایع IVS-5, CD8/9, CD39, CD44 , IVS II-1 , IVS1-110 IVSI-1,IVSI-6, IVSI-25, CD5 , و CD30است.

در صورتی که جهش ژنی در فرد جزء این جهش های شایع نبود با روش توالی یابی تغییر رخ داده در ژن شناسایی می‌شود.

روش غیر مستقیم تعیین پیوستگی ژنی (RFLP) نیز براى زوجين و فرزند مبتلاى آنها و در صورت نداشتن فرزند مبتلا برای والدین پدر و والدین مادر انجام می­شود. در این روش از نشانگر‌های ژنتیکی (مارکرها) مختلف استفاده می‌شود.

مرحله دوم تشخيص قبل از تولد تالاسمی بتا براى کسانى صورت می پذيرد که مرحله اول را قبل از باردارى و يا درهفته های اولیه باردارى انجام داده اند و وضعیت مولکولی آنها مشخص شده است. در این حالت آزمایشگاه خانواده را برای گرفتن نمونه جنینی به مرکز مورد اعتماد معرفی می­کند. جهت گرفتن نمونه CVS لازم است سن باردارى بعد از هفته دهم بارداری باشد (تاييد شده از طريق سونوگرافی). هم چنين گروه خونى مادر مشخص شود.   نمونه جنينى مى بايست به همراه DNA والدين براى تعيين موتاسيون به روش مستقیم و روش غيرمستقيم مورد آزمايش قرار گيرد.
در صورتيکه جنين از نظر موتاسيون و روش غيرمستقيم شبيه مادر باشد تاتید عدم آلودگی نمونه جنین با نمونه مادری  ضرورى است. به این منظور نشانگرهای ژنتیکی (مارکر‌ها) مختلف مورد استفاده قرار می­گیرند تا زمانی که بتوان نمونه مادر و جنین را از هم تفریق داد.
زمان جوابدهی:2الی 3 هفته پس از نمونه گیری